Zapalenie trzustki (ostre i przewlekłe): objawy, przyczyny i leczenie

Zapalenie trzustki z łaciny pancreatitis jest ciężkim stanem chorobowym, prowadzącym zwykle do umieszczenia pacjenta w szpitalu. Powikłania choroby są znaczące, a zapalenie nieleczone może doprowadzić do zgonu pacjenta.

Choroba wiąże się z procesem zapalnym trzustki, który można podzielić na:

• proces o charakterze przewlekłym (przewlekłe zapalenie trzustki)
• proces o charakterze ostrym (ostre zapalenie trzustki)

Ważnym jest rozróżnienie charakteru procesu zapalnego, ponieważ oba one różnią się sposobem leczenia. Rozróżnienie to nie jest trudne z powodu różnej symptomatyki choroby (występujących objawów) oraz etiologii (przyczyn zachorowania).

Jakie funkcje pełni trzustka w ludzkim organizmie?

Trzustka jest niezwykle ważnym narządem gruczołowym. Spełnia ona podwójną rolę w organizmie człowieka:

• po pierwsze jest gruczołem, a więc odpowiedzialna jest za produkowanie hormonów − za te funkcje odpowiada jej część wewnątrzywdzielnicza
• po drugie wytwarza sok trzustkowy − za te funkcje odpowiada część zewnątrzwydzielnicza trzustki

Produkuje hormony takie, jak:

• insulina, glukagon, amylaza trzustkowa, trypsynogen, lipaza trzustkowa, chymotrypsynogen, elastaza, nukleaza, hydrolaza estrów cholesterolowych, fosfolipaza A2, karboksypeptydaza i inne

Zaburzenie produkcji insuliny prowadzi do powstawania cukrzycy. Inne niewydolności organu prowadzą do bardzo wielu chorób, wszystkie zaś one zagrażają życiu ludzkiemu.

Czy wiesz, że…

Sok trzustkowy (łac. succus pancreaticus) nazywany jest śliną brzucha, ponieważ podobny jest ślinie produkowanej w śliniankach pod względem konsystencji i barwy. Ponadto Twój organizm produkuje ponad 1 litr dziennie tej substancji!

Wytwarzanie soku trzustkowego pomaga w trawieniu pokarmów. Wypuszczany jest on do dwunastnicy, gdzie poprzez sine działanie zawartych w nich enzymów trawiennych wspomaga procesy trawienia.

Czym różni się postać przewlekła zapalenia trzustki od ostrej?

W przewlekłej postaci zapalenia trzustki choroba doprowadza do powolnego wyniszczenia organu poprzez jego postępujące zwłóknienie. Trzustka w tym stanie nie może „pracować” w normalny dla siebie sposób, a więc wszystkie jej funkcje zostają (czasowo) upośledzone. Postać ostra charakteryzuje się za to bardzo gwałtownym przebiegiem, a jej głównym objawem jest silny ból w górnej części brzucha.

Czy wiesz, że…

Obecnie trwają prace badawcze nad skonstruowaniem sztucznej trzustki, która mogłaby zastąpić zdrowy narząd w przypadku jego utraty! Testy kliniczne zostały już rozpoczęte, a badania te prowadzone są na całym świecie.

Inne, ciężkie choroby trzustki

Oprócz ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki, wymienia się jeszcze inne, często występujące choroby dotykające ten narząd:

• rak trzustki (części zewnątrzwydzielniczej)
• czynne nowotwory „wyspiaki” (części wewnątrzwydzielniczej)
• torbiele trzustki
• kamica przewodów trzustkowych

Wszystkimi chorobami trzustki zajmuje się gałąź medycyny nazywana gastroenterologią.

Objawy zapalenie trzustki

Objawy zapalenia trzustki należy rozróżnić na te należące stricte do objawów zapalenia ostrego i na te należące do zapalenia przewlekłego. To właśnie dzięki zróżnicowanej symptomatyce choroby, lekarze w łatwy sposób mogą odróżnić od siebie te dwie postaci choroby.

Objawy ostrego zapalenia trzustki

• bardzo silny ból, szczególnie w górnej części brzucha (opisywany jako ściskający, opasujący, piekący) − może promieniować aż do kręgosłupa
• wzdęcia brzucha
• wstrzymanie wypróżnień
• brak gazów
• gorączka
• dreszcze
• biegunki
• żółtaczka
• wymioty
• nudności
• niepokój
• spadek ciśnienia krwi
• przyspieszona akcja serca

Ból przy ostrym zapaleniu trzustki nie ustępuje nawet po podaniu środków przeciwbólowych. Nieustępowanie bólu jest więc objawem alarmującym o możliwym zapaleniu trzustki.

Objawy przewlekłego zapalenia trzustki

Objawy przewlekłego zapalenia trzustki nie są tak silne jak zapalenia ostrego. Zaliczamy do nich:

• słaby, tępy ból w jamie brzusznej − pojawiający się od czasu do czasu
• zła tolerancja pokarmów tłustych
• występujące „tłuste” stolce tzw. stolce tłuszczowe (w otaczającej wodzie mogą się pojawiać podobne kroplom tłuszczu obiekty)
• przewlekłe stany podgorączkowe
• zmęczenie i wychudzenie
• skłonność do wzdęć i „burczenia” w brzuchu

Leczenie zapalenia trzustki

Leczenie zapaleń trzustki różni się w przypadku zapalenia ostrego i przewlekłego. Zapalenie ostre trzustki wymaga hospitalizacji chorego, w trybie natychmiastowym, po pojawieniu się pierwszych objawów.

Pomocne w diagnostyce jest oznaczenie amylazy w surowicy krwi oraz w moczu. Dodatkowo oznacza się również poziomu glukozy, wapnia i lipazy we krwi. Podwyższone stężenia amylazy świadczą o problemach związanych właśnie z funkcjonowaniem trzustki.

Leczenie ostrego zapalenia trzustki

Leczenie należy rozpocząć przede wszystkim od zmian w diecie. Dodatkowo pacjentowi podaje się:

• antybiotyki
• leki przeciwbólowe
• leki hamujące wydzielanie soku żołądkowego
• insulinę
• dożylne nawadnianie

W niektórych przypadkach wymagane jest również przeprowadzenie operacji, aby usunąć zniszczone, martwicze, części trzustki. Jeśli u chorego wykryje się również obecność kamicy żółciowej operacyjnie usuwa się również pęcherzyk żółciowy lub przecina się zwieracz bańki wątrobowo−trzustkowej. Łagodną postać choroby leczyć można kilkudniową głodówką.

Leczenie przewlekłego zapalenia trzustki

W przypadku leczenia przewlekłego zapalenia trzustki również bardzo ważna jest odpowiednia dieta. Dodatkowo pacjentowi podaje się:

• preparaty zawierające trawienne enzymy trzustkowe lub pankreatynę (sproszkowana trzustka)
• witaminy i preparaty wzmacniające organizm

Stosuje się również leczenie uzdrowiskowe. Wymagany jest zakaz spożywania alkoholu.

Przyczyny

Ostre zapalenie trzustki (OZT) rozwija się zazwyczaj w przypadku zaburzenia równowagi mechanizmów wydzielniczych enzymów (ich stabilizacji i hamowania). Każdy więc czynnik uszkadzający komórki pęcherzykowe trzustki może prowadzić do ostrej postaci zapalenia trzustki.

W przypadku zapalenia o charakterze ostrym wśród przyczyn zachorowania wymienia się:

• nieprawidłowe nawyki żywieniowe (błąd dietetyczny)
• nadużywanie alkoholu
• może być konsekwencją nowotworu
• atak kamicy żółciowej
• stosowanie niektórych leków
• urazy jamy brzusznej

Natomiast w przypadku przewlekłego zapalenia trzustki najczęstszymi powodami zachorowania są:

• nadużywanie alkoholu
• nadużywanie niektórych leków
• wrzody żołądka
• jest konsekwencją niewydolności nerek
• wcześniej przebyte ostre zapalenie trzustki
• przewlekłe zapalenia dróg żółciowych

W niektórych przypadkach przyczyna ostrego zapalenia trzustki pozostaje nieznana. Taką postać choroby nazywa się idiopatycznym ostrym zapaleniem trzustki.