Świerzb: objawy, przyczyny, profilaktyka i leczenie

Świerzb uznawany jest za silnie zakaźną chorobę skóry na tle pasożytniczym. Schorzenie to dotyczy zarówno ludzi jak i zwierząt. U człowieka zachorowanie wywołuje tzw. świerzbowiec ludzki. Zarażanie następuje w przeważającej większości przypadków poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą – tu najczęściej wymienia się kontakty seksualne lub spanie w jednym łóżku. Jednak np. wśród dzieci zachorowanie rozprzestrzenia się w czasie wspólnych zabaw.

Znacznie mniej przypadków wynika z korzystania z rzeczy chorego – jest to uzasadnione faktem, że świerzbowce poza organizmem ludzkim mogą przeżyć maksymalnie do 4 dni.

Rozmnażanie świerzbowca

Samica świerzbowca drąży pod skórą charakterystyczne tunele – w tych ślepo zakończonych składa jaja – 2 każdego dnia przez czas 2 miesięcy. Młode wylęgają się po upływie 2-4 dni, lokalizują się przy mieszkach włosowych, a po upływie 2 tygodni są już gotowe do rozpoczęcia własnego cyklu życiowego i proces rozpoczyna się od początku.

Charakterystyczne dolegliwości

Świerzb jest schorzeniem, którego wygląd na skórze jest bardzo charakterystyczny. Widoczne są tunele drążone przez pasożyta, pojawiają się również grudki, przeczosy (wywołane silnym drapaniem) oraz plamy. Schorzenie jest bardzo dokuczliwe gdyż świąd niezwykle ciężko opanować – wynika on z drążenia przez świerzbowce tuneli pod skórą oraz z drażniących właściwości produktów ubocznych ich przemiany materii.

Co robić gdy podejrzewamy świerzb?

Jeśli zauważymy u siebie zmiany na skórze oraz będziemy odczuwać silne swędzenie warto jak najszybciej udać się do lekarza specjalisty – dermatologa, ponieważ to jedynie on ma możliwość postawienia prawidłowej diagnozy i zapisania odpowiednich leków. Stosowane obecnie leczenie charakteryzuje się wysoką skutecznością. Należy jednak pamiętać, że jest to choroba silnie zakaźna więc należy poinformować o niej wszystkich domowników i każdy z nich powinien zostać poddany leczeniu profilaktycznemu, dodatkowo konieczne jest wypranie wszystkich ubrań i pościeli oraz jej wywietrzenie.

Świerzb w szkole

Wiele przypadków zachorowań, a czasem wręcz epidemii świerzbu zdarza się wśród dzieci w wieku szkolnym. Wpływ na to ma kilka czynników – po pierwsze dzieci w łatwy sposób zarażają się od siebie w czasie wspólnych zabaw oraz zajęć wychowania fizycznego, po drugie szkoły bardzo często bagatelizują problem wystąpienia schorzenia zgłaszany im przez pojedynczych rodziców, przez co inni rodzice i dzieci nie są informowani o zagrożeniu i edukowani co prowadzi do rozprzestrzeniania się schorzenia oraz problemu z wyleczeniem, gdyż nawet wyleczone dziecko wracając do szkoły po raz kolejny zaraża się pasożytem.

Predyspozycje do zachorowania

Wystąpienie tego pasożyta bardzo często ma związek ze spadkami odporności organizmu, dlatego znacznie częściej notowana jest pośród dzieci. Osoby, które w wyniku chorób, takich jak AIDS czy choroby hematologiczne są silnie narażone na pojawienie się ciężkiej postaci choroby, tzw. świerzbu norweskiego, który wyróżnia się hiperkeratozą. Choroba charakterystyczna jest również dla dużych skupisk ludzkich oraz w miejscach gdzie nie ma dostępu do odpowiednich warunków sanitarnych – brud, ubóstwo oraz zaniedbania prowadzą do zachorowania, a nawet do epidemii.

Objawy świerzbu

Objawy świerzbu widoczne są przede wszystkim na skórze. Ich najczęstszą lokalizacją są :nadgarstki, palce dłoni, zgięcia i fałdy skórne, tułów – tu najczęściej okolica pępka, u kobiet – brodawek sutkowych, u mężczyzn – narządów płciowych, oraz pośladki u obu płci.

Świerzb nie pojawia się na twarzy oraz na plecach w części między łopatkami – wyjątek stanowią odmiana norweska oraz odzwierzęca postać choroby. Jeśli mamy do czynienia z zachorowaniem u dziecka to charakterystyczne będzie pojawienie się zmian na dłoniach oraz na podeszwach stóp.

Zdarza się, że schorzenie jest trudne do stwierdzenia. Jeśli zachoruje osoba, która ściśle przestrzega zasad higieny osobistej zmiany na skórze mogą okazać się trudne do zauważenia. Podobnie jeśli choroba dotyczy dzieci lub alergików – w takiej sytuacji bardzo często bywa mylona z alergią i wdrażane leczenie nie przynosi żadnych efektów.

Do najbardziej charakterystycznych objawów świerzbu należą:

• Świąd – jest bardzo silny i stwarza spory dyskomfort osobie chorej, objaw ten ulega nasileniu po ciepłej kąpieli bądź w nocy, skóra jest wtedy ogrzewana, co powoduje uczynnienie się i wzmożenie ruchów świerzbowców,
• Przeczosy, nadkażenia bakteryjne – świąd powoduje silne drapanie, nad którym ciężko zapanować, wynikiem tego jest powstawanie ubytków w skórze – pęknięć czyli przekosów, natomiast odsłoniętą i nieokrytą naskórkiem tkankę bardzo łatwo zainfekować bakteriami znajdującymi się pod paznokciami,
• Wysypka grudkowo- pęcherzykowa czyli tzw. osutka – pojawiają się charakterystyczne grudki oraz plamy w specyficznych lokalizacjach.

Profilaktyka świerzbu

Jeśli u jednej osoby wystąpiło zachorowanie na świerzb konieczne jest aby profilaktycznemu leczeniu poddane zostały wszystkie osoby z jej otoczenia, a w szczególności każdy z domowników.

W ochronie przed zachorowaniem na świerzbowca pomoże również higieniczny tryb życia oraz odpowiednia dieta, która wspomoże odporność organizmu.

Co robić na co dzień aby uniknąć zachorowania?

• Często myjemy ręce,
• Każdego dnia się kąpiemy, myjąc dokładnie całe ciało,
• Korzystamy z osobnych łóżek,
• Bieliznę należy zmieniać każdego dnia,
• Często zmieniamy pościel, pierzemy ją w wysokich temperaturach i prasujemy,
• Każdy powinien stosować jedynie należące do siebie przedmioty osobistych, takich jak ręczniki czy bielizna,
• Odzież również powinna być regularnie zmieniana, prana oraz prasowana.

Jestem chory! Jak ustrzec bliskich?

Jeśli stwierdzamy u siebie świerzbowca ważne jest zadbanie o kilka aspektów, które pomogą uniknąć zarażenia osobom z naszego otoczenia. Należą do nich:

• Unikamy kontaktu fizycznego z innymi osobami,
• Dokładnie i skrupulatnie przestrzegamy zasady o korzystaniu z jedynie własnych przedmiotów osobistych,
• Własne rzeczy do prania przechowujemy osobno oraz wykonujemy osobne pranie,
• Należy również unikać drapania się przy osobach zdrowych, ponieważ z fragmentami martwego naskórka pasożyt może przenieść się do ich ciała.

Skupiska dzieci

Jeśli choroba zostanie wcześnie wykryta, a dotknęła np. dziecko, które uczęszcza do żłobka, przedszkola czy szkoły konieczne jest zgłoszenie tego faktu do dyrekcji, która powinna niezwłocznie poinformować innych rodziców o zagrożeniu i rozpocząć przeglądy higieniczne pośród swoich wychowanków oraz pracowników.

Przyczyny świerzbu

Świerzb z całą pewnością jest schorzeniem, które powoduje znaczący dyskomfort w codziennym życiu. Zachorowanie może również oddziaływać na psychikę chorego – poprzez nieustającą potrzebę drapania się, pojawiania się zmian na skórze itp. Przyczyną schorzenia jest wniknięcie do organizmu świerzbowców czyli pasożytów, które drążą korytarze pod skórą powodując silne swędzenie.

Natomiast pośród czynników mogących doprowadzić do zachorowania wyróżniamy:

• Obniżenie odporności organizmu,
• Ciężkie choroby układowe,
• Ciężkie choroby psychiczne,
• Wyniszczenie fizyczne organizmu,
• Warunki sanitarne na bardzo niskim poziomie,
• Przyjmowanie antybiotyków,
• Choroby autoimmunologiczne,
• Silny, długotrwały stres,
• Duże skupiska ludzi,
• Bezpośredni kontakt fizyczny – nawet podanie ręki na powitanie,
• Spanie w jednym łóżku z osobą chorą,
• Korzystanie z pościeli osoby chorej,
• Pożyczanie ubrań a w szczególności bielizny od osoby chorej,
• Do zarażenia może dojść nawet w komunikacji miejskiej czy pociągu gdzie stoimy w tłoku lub bezpośrednio dotykamy drugiej osoby.

Świerzb w ciąży

Do zarażenia świerzbem może dojść również w czasie ciąży. Najważniejsze jest postępowanie zgodnie z zaleceniami lekarza. Swoje pierwsze kroki pokierujmy na wizytę do lekarza dermatologa – KONIECZNIE POINFORMUJMY GO ŻE SPODZIEWAMY SIĘ DZIECKA. Nie wszystkie leki stosowane w leczeniu świerzbu są dozwolone dla kobiet w ciąży.

Następnie skrupulatnie przeprowadźmy terapię wspólnie z wszystkimi domownikami. Oprócz tego bardzo ważne jest dokładne wyczyszczenie i wypranie wszystkich rzeczy w wysokich temperaturach. Jeśli coś jest zbyt duże do pralki zawijamy w worki i na dwa tygodnie na balkon, potem dokładnie trzepiemy. Pasożyty nie przeżyją takiego okresu poza organizmem żywiciela, którym jest człowiek.

Pojawienie się świerzbu wymaga „małej rewolucji”. Jednak jedynie dokładne przeprowadzenie tych wszystkich działań może zabezpieczyć nas przed nawrotami. Ważnym aspektem jest również wczesne rozpoczęcie leczenia w czasie ciąży, aby nie dopuścić do pojawienia się ubytków skóry oraz zakażeń.

Leczenie świerzbu

W leczeniu świerzbu wykorzystuje się przede wszystkim preparaty w formie kremów, płynów lub żeli, które chory musi wcierać w całe ciało przez czas 2-3 dni. Należy się nasmarować a następnie po upływie 12 do 24 godzin wziąć kąpiel i spłukać preparat z ciała. Lekarz dermatolog z pewnością dostarczy dokładnych instrukcji jak powinniśmy się zachować.

Preparaty wykorzystywane w zwalczaniu świerzbu mają najczęściej dość silne działanie tak więc mogą wywołać pewne skutki uboczne, jak np. podrażnienia skóry, opuchliznę czy pieczenie. Najlepiej po wykupieniu zaleconego leku przeczytać dokładnie treść załączonej ulotki i jeśli zauważymy u siebie jakiekolwiek skutki uboczne zaprzestać terapii i ponownie skontaktować się z lekarzem.

Leki o delikatniejszym działaniu wykorzystuje się jedynie w przypadkach gdy schorzenie dotyczy kobiet w ciąży bądź dzieci.

Poza smarowaniem całego ciała odpowiednimi maściami konieczne jest poinformowanie wszystkich domowników oraz osób będących z nimi w stałym, bezpośrednim kontakcie o wystąpieniu zachorowania oraz o konieczności zastosowania leczenia również przez nich. Rozwój larw pasożyta świerzbu zajmuje kilka tygodni, tak więc należy wiedzieć, że jeśli nie wdrożą oni leczenia za jakiś czas to oni będą musieli męczyć się z chorobą i cały proces rozpocznie się od początku gdyż jest ona silnie zakaźna.

Konieczne jest również skrupulatne dbanie o higienę osobistą – częste kąpiele, mycie rąk oraz zmiany bielizny osobistej – jej pranie i prasowanie.

Wszystkie ubrania, pościel, koce i inne materiały używane przez chorego należy wyprać w wysokiej temperaturze, następnie wyprasować i ułożyć w czystym miejscu na okres około 2 tygodni. Dywany i inne materiały, których wypranie jest niemożliwe wynosimy na balkon i wietrzymy przez 2 tygodnie. Materace i tapicerki natomiast na ten czas owijamy szczelnie folią. Po upływie tego okresu wszystko dokładnie trzepiemy i odkurzamy. Przy tej swoistej „rewolucji” warto również dokładnie umyć i wyczyścić wszelkie przedmioty codziennego użytku, nie tylko te wykonane z tkanin. Po upływie tego czasu pasożyt powinien zostać całkowicie wyeliminowany, pamiętajmy jednak aby zgłosić się do lekarza na badanie kontrolne.

Leki na świerzb

Świerzb leczy się przede wszystkimi maściami i kremami oraz płynami, którymi smarujemy całe ciało. Polecany jest jeden lek doustny, który powoduje szerokie skutki uboczne. Wśród leków stosowanych w leczeniu świerzbowca skuteczność wielu pozostaje wątpliwa, ponieważ nie wykazują pozytywnego działania u wszystkich pacjentów, jednak wymienić należy te najważniejsze:

• Novoscabin,
• Permetryna,
• Lindan,
• Maść Wilkinsona,
• Ester benzylowego kwasu benzoesowego,
• Maść siarkowa,
• Crotamiton,
• Lyclear,
• Maść salicylowo- siarkowa,
• Infectoscab,
• Iwermektyna – lek doustny,
• Krotamitol.