Atopowe zapalenie skóry: objawy, przyczyny, leczenie i pielęgnacja skóry

On maj 21, 2012 1

Wikipedia

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą o podłożu alergicznym. Jego początki mają miejsce w przeważającej ilości przypadków u bardzo małych dzieci, jednak współczesna medycyna zna przypadki wystąpienia pierwszych objawów tej dolegliwości nawet u osób, które przekroczyły 50 rok życia. Schorzenie ma charakter przewlekły oraz nawrotowy.

Nazewnictwo

Podstawową nazwą schorzenia jest Atopowe zapalenie skóry, jednak określa się je również atopią, wypryskiem alergicznym czy egzemą. Inne nazwy schorzenia to świerzbiączka Besniera czy alergiczne zapalenie skóry.

Przebieg schorzenia

Atopia charakteryzuje się różnymi okresami – nasileń objawów oraz reemisji, kiedy odczuwane dolegliwości na jakiś czas niemal przestają istnieć. W czasie zaostrzeń widoczne jest silne przesuszenie skóry, jej podrażnienie, a w niektórych przypadkach nawet rany na skórze. Bardzo często zdarza się, że jeśli choroba występuje od wczesnego dzieciństwa to z biegiem lat jej objawy stopniowo słabną – ulega ona swoistemu wyciszeniu. Szacunkowe dane pokazują, że schorzenie staje się coraz bardziej powszechne – obecnie choruje na nie już około 20% populacji.

Rys historyczny

Słowo Atopia pochodzi od słowa greckiego „atopos” co oznacza odmienny, dziwny. Obecnie obowiązują konkretne kryteria diagnostyczne Atopowego zapalenia skóry, które sformułowane zostały w 1980 roku. Ich twórcami byli dwaj naukowcy – Rajka oraz Hanifina.

Pierwsze informacje na temat istnienia schorzenia znajdujemy już w kronikach z czasów cesarstwa rzymskiego autorstwa Swetoniusza. W swoim dziele zatytułowanym „Żywoty Cezarów” opisał trapiące imperatora Augusta oraz jego wnuków Klaudiusza i Brytannika dolegliwości. Oktawian August uskarżał się na miejsca na skórze, które silnie swędziały, dodatkowymi objawami były duszności oraz alergiczny nieżyt nosa.

Przyczyny

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą, której przyczyny nie zostały w pełni poznane. Wiadomo jednak, że rozmaite czynniki, zależnie od pacjenta powodują zmniejszenie naturalnej bariery ochronnej skóry – którą stanowi płaszcz hydro-lipidowy (jest on niszczony) przez co skóra jest silniej narażona na działanie wszelkich czynników zewnętrznych.

Czynniki predysponujące

Uwarunkowania genetyczne – stwierdzona choroba u jednego z rodziców zwiększa ryzyko wystąpienia go również u potomków (nawet o 20-40%), silniej oddziałuje choroba matki niżeli ojca. Jeśli natomiast oboje rodzice chorują na atopowe zapalenie skóry to ryzyko pojawienia się schorzenia również u potomstwa wynosi 60-80%.
Czynniki psychogenne – zauważone zostały powiązanie pomiędzy sytuacjami o silnym nasyceniu stresu i pojawieniem się nasileń AZS.
Czynniki środowiskowe – powietrze nasycone spalinami samochodowymi zawiera wiele związków chemicznych, które mogą powodować upośledzenie mechanizmów obronnych w ludzkim organizmie, co powoduje, że alergeny mają ułatwiony dostęp do ustroju.
Czynniki o działaniu drażniącym – podrażnienie skóry w sposób mechaniczny –tkaniny wełniane oraz szorstkie; podrażnienie skóry substancjami chemicznymi – rozpuszczalniki, detergenty, konserwanty lub wpływ dymu tytoniowego; a także stosowanie twardej wody – wszystkie wymienione elementy mogą wywoływać osłabienie bariery ochronnej skóry.
Czynniki klimatyczne – przy wysokiej temperaturze otoczenia objawy atopii mogą się nasilać; w zależności od klimatu chory jest również narażony na rozmaitą ilość oraz odmienne rodzaje alergenów.
Alergeny z powietrza oraz z pokarmów – na rozwój choroby mają wpływ konkretne czynniki tzw. alergeny, które występują powszechnie wokół nas. Niektórzy negatywnie reagują na część pokarmów np. owoce morza, orzechy czy nabiał, dla innych za to groźne będą pyłki roślin oraz roztocza z sierści zwierząt domowych.

Objawy atopowego zapalenia skóry

Atopia ma charakter przewlekły ze skłonnością do zaostrzeń oraz reemisji. Tak więc osoby chore w ciągu roku zauważają okresy, w których objawy staja się bardzo wyraźne i dokuczliwe. Są jednak również takie kiedy ich stan ulega ogromnej poprawie niemal jakby całkowicie wyzdrowieli. Objawy AZS stanowią jednocześnie większość kryteriów, które wykorzystuje się w diagnostyce tego schorzenia. Dzielimy je na większe oraz mniejsze.

Kryteria (objawy) większe:

Występowanie atopii w rodzinie (czynnik genetyczny, stanowi kryterium rozpoznawcze),
Silny, uporczywy świąd skóry,
Wyróżniająca lokalizacja zmian na skórze oraz ich morfologia,
Zmiany uwidaczniają się przewlekle i nawrotowo.

Kryteria (objawy) mniejsze:

Pojawienie się pierwszych zmian w młodym wieku,
Biały dermografizm,
Zaćma,
Sucha skóra,
Pojawienie się zapalenia na czerwieni wargowej,
Skłonność do pojawiania się nawrotowych zakażeń skóry,
Rybia łuska,
Rumień na twarzy,
Pojawienie się zacienienia wokół oczu,
Widoczne zaostrzanie się zmian po zdenerwowaniu,
Akcentacja mieszków włosowych,
Nietolerancja niektórych pokarmów – alergia pokarmowa,
Nietolerancja wełny – mechaniczne drażnienie delikatnej skóry,
Występowanie łupieżu białego,
Odczuwanie świądu po spoceniu się,
Występowanie fałdu szyjnego,
Pojawianie się reakcji na skórze w sposób natychmiastowy,
Wyprysk sutków,
Stożek rogówki,
Zapalenia spojówek o charakterze nawrotowym,
Podwyższony poziom IgE,
Pojawienie się nieswoistego wyprysku na rękach lub/i nogach,
Fałd Dennie – Morgana,
Astma oskrzelowa,
Nawrotowy bądź przewlekły katar sienny,
Zmiany na skórze mają charakter rumieniowy, silnie swędzą, często drobne krostki które po rozdrapaniu sączą się i pokrywają się strupami.

Czynniki nasilające objawy AZS:

Suche powietrze,
Dym papierosowy,
Niska temperatura otoczenia,
Chlorowana woda na basenie,
Środki chemiczne np. rozpuszczalniki,
Silne pocenie się,
Noszenie obuwia oraz ubrań, które nie przepuszczają powietrza.
Najbardziej nieprzyjemnym objawem AZS jest uporczywy świąd, który nasila się w wyniku:
Sytuacji o silnym ładunku emocjonalnym,
Złości,
Sytuacji powodujących duży stres,
Picia kawy , herbaty oraz napoi alkoholowych,
Picia gorących napoi,
Wysokich temperatur,
Pokarmów, w których występuje bogactwo aminów – pomidory, sos sojowy, czekolada, sok pomarańczowy,
Ocet, ostre potrawy.

W wyniku objawów atopii mogą ulec wzmożeniu inne zmiany zachodzące w ludzkim organizmie:

Przeziębienia,
Zakażenia wirusowe,
Ząbkowanie u niemowląt,
Cykl miesiączkowy u kobiet – niektóre jego fazy.

Jak pielęgnować skórę atopową?

Nie powinno się nosić ciasnych ubrań,
Do prania ubrań stosować płyny do prania bądź proszki delikatne dla dzieci, warto również korzystać z opcji dodatkowego płukania,
Skórę powinno się odpowiednio pielęgnować i nawilżać zarówno w czasie zaostrzeń jak i reemisji choroby,
Stosowanie emolientów – substancje o działaniu nawilżającym oraz natłuszczającym, gdyż intensywne nawilżanie i zwalczanie suchości skóry jest jedną z podstawowych zasad w leczeniu schorzenia,
Podczas kąpieli powinno się korzystać z wody w temperaturze zbliżonej do prawidłowej temperatury ludzkiego ciała – odpowiednie będzie 37 stopni C,
Kąpiel nie powinna trwać zbyt długo, gdyż może dodatkowo wysuszać skórę – maksymalnie 10-15 minut,
Chorzy na AZS powinni również zrezygnować z mydeł oraz żeli pod prysznic w których składzie znajdują się detergenty,
Nie wskazane jest również stosowanie szorstkich myjek,
Preparaty o działaniu nawilżająco- natłuszczającym nakładamy zaraz po kąpieli na wciąż mokrą skórę,
Skórę powinno się osuszać poprzez przykładanie miękkiego ręcznika, odradza się pocieranie,
Środki pielęgnacyjne powinno się nakładać na skórę 4-5 razy dziennie.

Leczenie atopowego zapalenia skóry

Diagnostyka

Zachorowanie na AZS określa się na podstawie kryteriów rozpoznawczych większych oraz mniejszych. Aby stwierdzić atopię konieczne jest wyróżnienie co najmniej 3 spośród 4 kryteriów głównych, natomiast kryteria mniejsze traktowane są jako uzupełniające jednak stwierdza się najczęściej przynajmniej 2 z nich.

Różnicowanie

Zdarza się, że objawy Atopowego Zapalenia skóry przypominają łuszczycę, więc czasem zdarzają się tutaj błędy diagnostyczne. Innymi schorzeniami, które należy wykluczyć w celu stwierdzenia AZS są : świerzbiączka letnia oraz świerzbiączka objawowa.

Działania terapeutyczne

Leczenie AZS dzielimy na przyczynowe oraz objawowe.

Leczenie przyczynowe

Znajduje zastosowanie w sytuacji jeśli udaje się wyróżnić czynnik bądź czynniki powodujące reakcję alergiczną. Wówczas podejmowane są starania całkowitej eliminacji ich z otoczenia czy też pokarmów chorego, dzięki czemu kolejne epizody choroby nie powinny się powtarzać. W niektórych przypadkach stosowane są zabiegi odczulające.

Leczenie objawowe

Jeśli nie znamy konkretnej przyczyny AZS konieczne jest łagodzenie jego objawów. Ten sposób leczenia na ma celu poprawę komfortu życia osoby chorej jak też jej samooceny, gdyż zmiany na skórze mogą powodować problemy z akceptacją własnej osoby. W leczeniu takim stosuje się:

Metodę mokrych opatrunków,
Leki przeciwhistaminowe,
Stosowanie specjalnej odzieży leczniczej,
Skrupulatne stosowanie się do zasad pielęgnacji skóry – intensywne nawilżanie i natłuszczanie skóry, walka ze wzmożoną suchością,
Kortykosteroidy – najczęściej zalecane są gdy następują zaostrzenia objawów w formie ogólnej, miejscowo stosuje się je pod postacią maści na zmiany, zaleca się unikanie zaróbki lanolinowej gdyż większość chorych wykazuje na nią silną nadwrażliwość,
Fototerapia – stosowanie naświetlań UVA oraz UVB,
Fotochemioterapia – PUVA,
Leki immunopresyjne,
Sterydy – stosowane w ciężkich przypadkach.

Atopowe zapalenie skóry dieta

Przyczyny AZS oraz powodujące je alergeny różnią się wśród pacjentów. Nie u każdego występują alergie pokarmowe, więc nie każdemu zaleca się dietę. Jeśli już się ją stosuje to polega ona przede wszystkim na stopniowej eliminacji produktów, które są silnie uczulające. Po odstawieniu konkretnych produktów należy poczekać około 2-3 tygodni i obserwować czy pojawia się poprawa stanu skóry – jeśli nie to należy próbować eliminacji kolejnych składników pokarmowych do czasu aż znajdziemy winowajcę zmian na skórze. Jeśli na AZS zapada malutkie dziecko karmione piersią konieczne jest aby na dietę eliminacyjną przeszła matka.