Nadciśnienie tętnicze: objawy, powikłania, przyczyny i leczenie

Nadciśnienie tętnicze, inaczej choroba nadciśnieniowa (łac. hypertonia arterialis, niekiedy stosowane skróty HA i AH) jest schorzeniem dotyczącym układu krążenia.

Polega na okresowym lub stałym podwyższeniu ciśnienia tętniczego krwi.

Podział

1. nadciśnienie pierwotne,
2. nadciśnienie wtórne.

Przyczyny

Znaczna większość przypadków tego schorzenia, bo aż około 90% to nadciśnienie o etiologii pierwotnej – oznacza to, że przyczyny powstawania choroby nie zostały do tej pory w pełni poznane. Najprawdopodobniej u podstaw choroby leżą czynniki środowiskowe oraz genetyczne.

Reszta przypadków o charakterze wtórnym może wynikać z :

• choroby gruczołów dokrewnych,
• choroby mózgu,
• choroby nerek,
• choroby tętnic nerkowych,
• nowotwory wydzielające reninę,
• zespoły pierwotnej retencji sodu (zespół Liddle’a, zespół Gordona),
• akromegalia,
• choroby nadnerczy,
• zespół rakowiaka,
• nadczynność przytarczyc,
• tetraplegia,
• zespół Guillaina- Barrégo,
• guz mózgu,
• zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe,
• uraz mózgu,
• rodzinna dysautonomia,
• choroby układu krążenia,
• nadciśnienie wywołane ciążą,
• silny stres,
• zespół obturacyjnego bezdechu sennego,
• hiperwolemia,
• niektóre leki,
• substancje toksyczne – kokaina, amfetamina, metale ciężkie.

Diagnostyka

• pomiar ciśnienia tętniczego,
• badanie przedmiotowe,
• wywiad lekarski,
• morfologia krwi,
• glukoza na czczo,
• kwas moczowy,
• poziom sodu oraz potasu,
• kreatynina,
• badanie ogólne moczu,
• lipidogram,
• EKG,
• badanie dna oka,
• echokardiogram,
• USG brzucha oraz tętnic szyjnych,
• RTG klatki piersiowej,
• stężenie wapnia,
• mikroalbuminuria,
• test na obciążenie glukozą,
• CRP.

Powikłania

• uszkodzenia nerek (od przewlekłej niewydolności aż do konieczności dializy),
• niewydolność mięśnia sercowego,
• zawał serca,
• niedokrwienny udar mózgu,
• zespół otępienny.

Czynniki ryzyka

• otyłość,
• wiek,
• nadmierne spożywanie alkoholu,
• palenie tytoniu,
• nadmierne spożywanie sodu,
• silnie stresujący tryb życia,
• płeć męska,
• obciążenia rodzinne,
• przyjmowanie leków sterydowych,
• przyjmowanie niektórych tabletek antykoncepcyjnych.

Objawy nadciśnienia tętniczego

• krwawienie z nosa,
• bóle głowy lokalizujące się w okolicy potylicznej,
• zawroty głowy,
• bezsenność,
• obrzęki łydek,
• pojawianie się mroczków przed oczyma.

Leczenie nadciśnienia tętniczego

Jeśli mamy do czynienia z nadciśnieniem wtórnym, leczenie opiera się zwykle na leczeniu choroby, która doprowadziła do powstania schorzenia.

Leczenie dzielimy:

1. farmakologiczne (beta-blokery, diuretyki, leki oddziałujące na centralny układ nerwowy),
2. niefarmakologiczne (zmiana trybu życia, wprowadzenie właściwie zbilansowanej diety, z której wyeliminowane zostaną tłuszcze oraz cukry proste, ograniczenie spożywania soli, rzucenie palenia tytoniu, redukcja masy ciała – przy nadwadze, regularna aktywność fizyczna).

Profilaktyka

W celach profilaktycznych nadciśnienia tętniczego zalecane jest przede wszystkim utrzymanie zdrowego trybu życia – regularna aktywność fizyczna oraz zdrowa, zbilansowana dieta, dbanie o utrzymanie właściwej masy ciała. Istotną kwestią jest także regularna kontrola ciśnienia tętniczego krwi, gdyż wcześnie postawiona diagnoza umożliwia uniknięcie groźnych powikłań.

Nadciśnienie tętnicze w ciąży

Dotyczy około 6-8% kobiet ciężarnych w Polsce. Stanowi powikłanie ciąży. Jest istotnym zagrożeniem dla matki i płodu, pomimo wysoko rozwiniętej medycyny prenatalnej.

Nadciśnienie ciążowe dzielimy na:

• przewlekłe nadciśnienie tętnicze,
• rzucawka (stan przedrzucawkowy),
• przewlekłe nadciśnienie tętnicze z stanem przedrzucawkowym,
• nadciśnienie tętnicze ciążowe (przewlekłe i przemijające).

Nadciśnienie tętnicze przewlekłe (ciążowe)

Rozpoznawane jest przed 20 tygodniem ciąży a wartości ciśnienia przekraczają 140/90 mmHg. Jeśli natomiast wartości są wyższe niż 160/110 mmHg mamy doczynienia z nadciśnieniem ciężkim.

Stan przedrzucawkowy

Schorzenie rozpoznawane jest po 20 tygodniu ciąży, lub w czasie porodu bądź połogu. Wartości ciśnienia tętniczego krwi są wyższe niż 140/90 mmHg. Jednocześnie występuje tzw. białkomocz, połączony z utratą białka powyżej 300 mg na dobę.

Wystąpienie białkomoczu nie jest konieczne, jednak bez jego udziału nadciśnieniu powinny towarzyszyć inne objawy takie jak: bóle głowy, zaburzenia ostrości widzenia, bóle w nadbrzuszu.

W badaniach laboratoryjnych często zauważalne są zmiany w postaci: małopłytkowości, anemii hemolitycznej, podwyższonej aktywności enzymów wątrobowych. Odpowiednie połączenie i układ wymienionych zmian stanowi podstawę do rozpoznania tzw. zespołu HELLP.

Rzucawka

Jest to pojawienie się drgawek toniczno- klonicznych lub śpiączki (objawy mogą te wystąpić jednocześnie) u kobiety ciężarnej ze stwierdzonych wcześniej stanem przedrzucawkowym. Pojawienie się zmian w siatkówce oka, również obrzęk tarczy nerwu wzrokowego stanowią zapowiedź stanu rzucawkowego i są bezwzględnym wskazaniem do natychmiastowego rozwiązania ciąży metodą cesarskiego cięcia.

Rzucawka pojawia się u około 1% kobiet ze zdiagnozowanym stanem przedrzucawkowym.

Rzucawkę różnicujemy z : tężcem, tężyczką, padaczką, śpiączką, guzem mózgu, mocznicą.

Przewlekłe nadciśnienie tętnicze ze stanem przedrzucawkowym

Wystąpienie nadciśnienia tętniczego w czasie ciąży stanowi predyspozycję do pojawienia się stanu przed rzucawkowego. Ryzyko diametralnie rośnie wraz z wystąpieniem białkomoczu połączonego z utratą białka na poziomie 300 mg na dobę (jeśli nie występował przed 20 tygodniem ciąży). Często występuje także małopłytkowość bądź podwyższenie enzymów wątrobowych.