Nadciśnienie tętnicze: objawy, powikłania, przyczyny i leczenie

Nadciśnienie tętnicze, inaczej choroba nadciśnieniowa (łac. hypertonia arterialis, niekiedy stosowane skróty HA i AH) jest schorzeniem dotyczącym układu krążenia.
Polega na okresowym lub stałym podwyższeniu ciśnienia tętniczego krwi.
Podział
- nadciśnienie pierwotne,
- nadciśnienie wtórne.
Przyczyny
Znaczna większość przypadków tego schorzenia, bo aż około 90% to nadciśnienie o etiologii pierwotnej – oznacza to, że przyczyny powstawania choroby nie zostały do tej pory w pełni poznane. Najprawdopodobniej u podstaw choroby leżą czynniki środowiskowe oraz genetyczne.
Reszta przypadków o charakterze wtórnym może wynikać z :
- choroby gruczołów dokrewnych,
- choroby mózgu,
- choroby nerek,
- choroby tętnic nerkowych,
- nowotwory wydzielające reninę,
- zespoły pierwotnej retencji sodu (zespół Liddle’a, zespół Gordona),
- akromegalia,
- choroby nadnerczy,
- zespół rakowiaka,
- nadczynność przytarczyc,
- tetraplegia,
- zespół Guillaina- Barrégo,
- guz mózgu,
- zwiększone ciśnienie wewnątrzczaszkowe,
- uraz mózgu,
- rodzinna dysautonomia,
- choroby układu krążenia,
- nadciśnienie wywołane ciążą,
- silny stres,
- zespół obturacyjnego bezdechu sennego,
- hiperwolemia,
- niektóre leki,
- substancje toksyczne – kokaina, amfetamina, metale ciężkie.
Diagnostyka
- pomiar ciśnienia tętniczego,
- badanie przedmiotowe,
- wywiad lekarski,
- morfologia krwi,
- glukoza na czczo,
- kwas moczowy,
- poziom sodu oraz potasu,
- kreatynina,
- badanie ogólne moczu,
- lipidogram,
- EKG,
- badanie dna oka,
- echokardiogram,
- USG brzucha oraz tętnic szyjnych,
- RTG klatki piersiowej,
- stężenie wapnia,
- mikroalbuminuria,
- test na obciążenie glukozą,
- CRP.
Powikłania
- uszkodzenia nerek (od przewlekłej niewydolności aż do konieczności dializy),
- niewydolność mięśnia sercowego,
- zawał serca,
- niedokrwienny udar mózgu,
- zespół otępienny.
Czynniki ryzyka
- otyłość,
- wiek,
- nadmierne spożywanie alkoholu,
- palenie tytoniu,
- nadmierne spożywanie sodu,
- silnie stresujący tryb życia,
- płeć męska,
- obciążenia rodzinne,
- przyjmowanie leków sterydowych,
- przyjmowanie niektórych tabletek antykoncepcyjnych.
Objawy nadciśnienia tętniczego
- krwawienie z nosa,
- bóle głowy lokalizujące się w okolicy potylicznej,
- zawroty głowy,
- bezsenność,
- obrzęki łydek,
- pojawianie się mroczków przed oczyma.
Leczenie nadciśnienia tętniczego
Jeśli mamy do czynienia z nadciśnieniem wtórnym, leczenie opiera się zwykle na leczeniu choroby, która doprowadziła do powstania schorzenia.
Leczenie dzielimy:
- farmakologiczne (beta-blokery, diuretyki, leki oddziałujące na centralny układ nerwowy),
- niefarmakologiczne (zmiana trybu życia, wprowadzenie właściwie zbilansowanej diety, z której wyeliminowane zostaną tłuszcze oraz cukry proste, ograniczenie spożywania soli, rzucenie palenia tytoniu, redukcja masy ciała – przy nadwadze, regularna aktywność fizyczna).
Profilaktyka
W celach profilaktycznych nadciśnienia tętniczego zalecane jest przede wszystkim utrzymanie zdrowego trybu życia – regularna aktywność fizyczna oraz zdrowa, zbilansowana dieta, dbanie o utrzymanie właściwej masy ciała. Istotną kwestią jest także regularna kontrola ciśnienia tętniczego krwi, gdyż wcześnie postawiona diagnoza umożliwia uniknięcie groźnych powikłań.
Nadciśnienie tętnicze w ciąży
Dotyczy około 6-8% kobiet ciężarnych w Polsce. Stanowi powikłanie ciąży. Jest istotnym zagrożeniem dla matki i płodu, pomimo wysoko rozwiniętej medycyny prenatalnej.
Nadciśnienie ciążowe dzielimy na:
- przewlekłe nadciśnienie tętnicze,
- rzucawka (stan przedrzucawkowy),
- przewlekłe nadciśnienie tętnicze z stanem przedrzucawkowym,
- nadciśnienie tętnicze ciążowe (przewlekłe i przemijające).
Nadciśnienie tętnicze przewlekłe (ciążowe)
Rozpoznawane jest przed 20 tygodniem ciąży a wartości ciśnienia przekraczają 140/90 mmHg. Jeśli natomiast wartości są wyższe niż 160/110 mmHg mamy doczynienia z nadciśnieniem ciężkim.
Stan przedrzucawkowy
Schorzenie rozpoznawane jest po 20 tygodniu ciąży, lub w czasie porodu bądź połogu. Wartości ciśnienia tętniczego krwi są wyższe niż 140/90 mmHg. Jednocześnie występuje tzw. białkomocz, połączony z utratą białka powyżej 300 mg na dobę.
Wystąpienie białkomoczu nie jest konieczne, jednak bez jego udziału nadciśnieniu powinny towarzyszyć inne objawy takie jak: bóle głowy, zaburzenia ostrości widzenia, bóle w nadbrzuszu.
W badaniach laboratoryjnych często zauważalne są zmiany w postaci: małopłytkowości, anemii hemolitycznej, podwyższonej aktywności enzymów wątrobowych. Odpowiednie połączenie i układ wymienionych zmian stanowi podstawę do rozpoznania tzw. zespołu HELLP.
Rzucawka
Jest to pojawienie się drgawek toniczno- klonicznych lub śpiączki (objawy mogą te wystąpić jednocześnie) u kobiety ciężarnej ze stwierdzonych wcześniej stanem przedrzucawkowym. Pojawienie się zmian w siatkówce oka, również obrzęk tarczy nerwu wzrokowego stanowią zapowiedź stanu rzucawkowego i są bezwzględnym wskazaniem do natychmiastowego rozwiązania ciąży metodą cesarskiego cięcia.
Rzucawka pojawia się u około 1% kobiet ze zdiagnozowanym stanem przedrzucawkowym.
Rzucawkę różnicujemy z : tężcem, tężyczką, padaczką, śpiączką, guzem mózgu, mocznicą.
Przewlekłe nadciśnienie tętnicze ze stanem przedrzucawkowym
Wystąpienie nadciśnienia tętniczego w czasie ciąży stanowi predyspozycję do pojawienia się stanu przed rzucawkowego. Ryzyko diametralnie rośnie wraz z wystąpieniem białkomoczu połączonego z utratą białka na poziomie 300 mg na dobę (jeśli nie występował przed 20 tygodniem ciąży). Często występuje także małopłytkowość bądź podwyższenie enzymów wątrobowych.