Kamica nerkowa: objawy, przyczyny i leczenie

Kamica nerkowa inaczej kamica moczowa, z j. łac. nephrolithiasis, urolithiasis, jest chorobą polegającą na powstawaniu złogów, potocznie nazywanych kamieniami w nerkach bądź drogach moczowych.

Jest ona skutkiem wytrącania się związków chemicznych, które są prawidłowymi lub patologicznymi składnikami obecnymi w moczu. Choroba pojawia się u 1-2% populacji, z przewagą płci męskiej. Najwyższą zachorowalność notuje się pomiędzy 3 a 5 dekadą życia.

Przyczyny

• nadmierne wydalanie wapnia,
• nadmierne wydalanie szczawianów,
• nadmierne wydalanie kwasu moczowego,
• długotrwały brak magnezu,
• długotrwałe utrzymywanie się zakażenia dróg moczowych,
• utrudnienie odpływu moczu,
• zwężenie moczowodu,
• przerost prostaty.

Czynniki ryzyka

• nadużywanie soli,
• spożywanie małej ilości płynów,
• występowanie kamicy nerkowej w rodzinie.

Objawy kamicy nerkowej

• silne, zwykle wielogodzinne, przerywane, promieniujące do krocza bóle w boku,
• zdarza się występowanie krwi w moczu,
• parcie na pęcherz,
• ból,
• podwyższona temperatura ciała,
• osłabienie,
• ogólne rozbicie,
• pieczenie podczas oddawania moczu,
• uczucie niecałkowitego opróżniania pęcherza,
• ból promieniujący do czubka prącia (u mężczyzn),
• nudności,
• wymioty.

Diagnostyka

• badanie ogólne moczu,
• RTG jamy brzusznej,
• USG nerek,
• urografia (RTG dróg moczowych poprzedzony podaniem kontrastu),
• dokładne badanie analityczne wydalonych kamieni,
• posiew moczu (przy podejrzeniu wystąpienia infekcji),
• oznaczenie stężenia wapnia we krwi,
• oznaczenie stężenia fosforu we krwi,
• oznaczenie stężenia magnezu we krwi,
• oznaczenie stężenia kwasu moczowego we krwi,
• badanie czynności nerek (poziom kreatyniny),
• dobowe wydalanie wapnia, fosforu oraz magnezu.

Dieta w kamicy nerkowej

Dietę w kamicy nerkowej uzależnia się od rodzaju substancji składowych występujących w złogach. Zalecane jest wypijanie właściwej dziennej porcji płynów, co pozwala na uzyskanie 2-2,5 litra moczu na dobę.

Istotną kwestią jest utrzymanie odpowiedniego zakwaszenia moczu –pH oraz ograniczenie spożywania soli, a także pokarmów, które stanowią bogate źródło kwasu szczawiowego i puryny. Zminimalizować do minimum należy także spożywanie soku grejpfrutowego.

Nie należy przyjmować witamin C oraz D w wartościach, które przewyższają dzienne zapotrzebowanie organizmu. Pozostałe zalecenia dietetyczne określa lekarz po rozpoznaniu rodzaju kamicy nerkowej.

Leczenie kamicy nerkowej

• środki przeciwbólowe,
• środki rozkurczające,
• spożywanie dużej ilości płynów,
• operacja chirurgiczna usunięcia kamienia/kamieni nerkowy (rzadko),
• litotrypsja pozaustrojowa (najczęściej stosowany) – przy zastosowaniu tzw. fali wstrząsowej kamień/kamienie rozbijane są wewnątrz organizmu pacjenta. Zabieg wykonywany ambulatoryjnie, nie wymaga znieczulenia, jest bezpieczny, nie powoduje uszkodzeń w tkankach, pacjent w przeciągu kilku dni wraca do normalnych zajęć.
• Nefrolitotrypsja przez skórna – stosowana w przypadku dużych kamieni nerkowych bądź położonych w taki sposób, że nie możliwe jest wykonanie litotrypsji. Jest to zabieg wykonywany z zastosowaniem znieczulenia. Przez małe nacięcie skóry w okolicy nerki wprowadza się na miedniczki nerkowej instrument, który umożliwia lekarzowi obejrzenie kamienia nerkowego, dokładne ustalenie jego położenia, rozbicie go na mniejsze kawałki i usunięcie. Po zabiegu pacjent musi zwykle pozostać przez kilka dni w szpitalu, a do normalnych zajęć wraca po około 2 tygodniach.
• Ureterorenoskopia – wykorzystywana w przypadku kamieni moczowych zlokalizowanych w środkowej i dolnej części moczowodu. Zabieg nie wymaga nacinania tkanek, jednak wykonywany jest w znieczuleniu. Lekarz wprowadza do moczowodu przez pęcherz moczowy i przez cewkę moczową giętki wziernik. Umożliwia to dokładne obejrzenie kamienia moczowego oraz przy użyciu specjalnych narzędzi rozbicie go na mniejsze kawałki lub usunięcie w całości. Przez kilka dni po zabiegu w pęcherzu musi pozostać specjalny cewnik dzięki, któremu mocz prawidłowo odpływa z nerek. Po jego usunięciu pacjent wraca do zwykłych zajęć.