Kamica nerkowa: objawy, przyczyny i leczenie

Kamica nerkowa inaczej kamica moczowa, z j. łac. nephrolithiasis, urolithiasis, jest chorobą polegającą na powstawaniu złogów, potocznie nazywanych kamieniami w nerkach bądź drogach moczowych.
Jest ona skutkiem wytrącania się związków chemicznych, które są prawidłowymi lub patologicznymi składnikami obecnymi w moczu. Choroba pojawia się u 1-2% populacji, z przewagą płci męskiej. Najwyższą zachorowalność notuje się pomiędzy 3 a 5 dekadą życia.
Przyczyny
- nadmierne wydalanie wapnia,
- nadmierne wydalanie szczawianów,
- nadmierne wydalanie kwasu moczowego,
- długotrwały brak magnezu,
- długotrwałe utrzymywanie się zakażenia dróg moczowych,
- utrudnienie odpływu moczu,
- zwężenie moczowodu,
- przerost prostaty.
Czynniki ryzyka
- nadużywanie soli,
- spożywanie małej ilości płynów,
- występowanie kamicy nerkowej w rodzinie.
Objawy kamicy nerkowej
- silne, zwykle wielogodzinne, przerywane, promieniujące do krocza bóle w boku,
- zdarza się występowanie krwi w moczu,
- parcie na pęcherz,
- ból,
- podwyższona temperatura ciała,
- osłabienie,
- ogólne rozbicie,
- pieczenie podczas oddawania moczu,
- uczucie niecałkowitego opróżniania pęcherza,
- ból promieniujący do czubka prącia (u mężczyzn),
- nudności,
- wymioty.
Diagnostyka
- badanie ogólne moczu,
- RTG jamy brzusznej,
- USG nerek,
- urografia (RTG dróg moczowych poprzedzony podaniem kontrastu),
- dokładne badanie analityczne wydalonych kamieni,
- posiew moczu (przy podejrzeniu wystąpienia infekcji),
- oznaczenie stężenia wapnia we krwi,
- oznaczenie stężenia fosforu we krwi,
- oznaczenie stężenia magnezu we krwi,
- oznaczenie stężenia kwasu moczowego we krwi,
- badanie czynności nerek (poziom kreatyniny),
- dobowe wydalanie wapnia, fosforu oraz magnezu.
Dieta w kamicy nerkowej
Dietę w kamicy nerkowej uzależnia się od rodzaju substancji składowych występujących w złogach. Zalecane jest wypijanie właściwej dziennej porcji płynów, co pozwala na uzyskanie 2-2,5 litra moczu na dobę.
Istotną kwestią jest utrzymanie odpowiedniego zakwaszenia moczu –pH oraz ograniczenie spożywania soli, a także pokarmów, które stanowią bogate źródło kwasu szczawiowego i puryny. Zminimalizować do minimum należy także spożywanie soku grejpfrutowego.
Nie należy przyjmować witamin C oraz D w wartościach, które przewyższają dzienne zapotrzebowanie organizmu. Pozostałe zalecenia dietetyczne określa lekarz po rozpoznaniu rodzaju kamicy nerkowej.
Leczenie kamicy nerkowej
- środki przeciwbólowe,
- środki rozkurczające,
- spożywanie dużej ilości płynów,
- operacja chirurgiczna usunięcia kamienia/kamieni nerkowy (rzadko),
- litotrypsja pozaustrojowa (najczęściej stosowany) – przy zastosowaniu tzw. fali wstrząsowej kamień/kamienie rozbijane są wewnątrz organizmu pacjenta. Zabieg wykonywany ambulatoryjnie, nie wymaga znieczulenia, jest bezpieczny, nie powoduje uszkodzeń w tkankach, pacjent w przeciągu kilku dni wraca do normalnych zajęć.
- Nefrolitotrypsja przez skórna – stosowana w przypadku dużych kamieni nerkowych bądź położonych w taki sposób, że nie możliwe jest wykonanie litotrypsji. Jest to zabieg wykonywany z zastosowaniem znieczulenia. Przez małe nacięcie skóry w okolicy nerki wprowadza się na miedniczki nerkowej instrument, który umożliwia lekarzowi obejrzenie kamienia nerkowego, dokładne ustalenie jego położenia, rozbicie go na mniejsze kawałki i usunięcie. Po zabiegu pacjent musi zwykle pozostać przez kilka dni w szpitalu, a do normalnych zajęć wraca po około 2 tygodniach.
- Ureterorenoskopia – wykorzystywana w przypadku kamieni moczowych zlokalizowanych w środkowej i dolnej części moczowodu. Zabieg nie wymaga nacinania tkanek, jednak wykonywany jest w znieczuleniu. Lekarz wprowadza do moczowodu przez pęcherz moczowy i przez cewkę moczową giętki wziernik. Umożliwia to dokładne obejrzenie kamienia moczowego oraz przy użyciu specjalnych narzędzi rozbicie go na mniejsze kawałki lub usunięcie w całości. Przez kilka dni po zabiegu w pęcherzu musi pozostać specjalny cewnik dzięki, któremu mocz prawidłowo odpływa z nerek. Po jego usunięciu pacjent wraca do zwykłych zajęć.