Endometrioza: objawy, przyczyny i leczenie

Endometrioza jest niezwykle zagadkową chorobą kobiecą. Charakteryzuje się ona zmianami w budowie wewnętrznych organów płciowych, w szczególności zaś zmianami endometrium, czyli błony śluzowej wyścielającej macicę. Endometrium powinno znajdować się więc naturalnie wewnątrz macicy, tymczasem w chorobie tej znajduje się ono poza nią. Oprócz endometrium w miejscu tym znajdują się dodatkowo komórki gruczołowe, wykazujące taką samą aktywność wydzielniczą jak „prawdziwe” komórki endometrium. Z tego też względu reagują w identyczny sposób na wszystkie pojawiające się w cyklu kobiecym hormony, a to prowadzi oczywiście do ciągłych infekcji i stanów zapalnych, oraz znacznego pogorszenia jakości życia chorej kobiety.

Endometrium jest niezwykle ważne z punktu widzenia całego cyklu kobiety. Niekiedy jego wielkość się zwiększa, innym razem maleje – stąd cały cykl i okres miesiączkowania. Odgrywa kluczową rolę w trakcie ciąży, jest niezwykle wrażliwe na kobiece hormony.

Krótka historia – skąd tyle zagadek?

Choroba została po raz pierwszy opisana w 1690 roku przez Daniela Shroena, a następnie opis ten rozwinął dopiero w 1769 inny genialny uczony – Arthur Duff. Co ciekawe, chorobą przez wieki zajmowało się już wielu wybitnych lekarzy, wśród nich był Müller, Waldeyer, Cullen, Pick, Halban, Malickczy Iwanhofen. Nikt jednak nigdy nie określił dokładnych przyczyn endometriozy. Żaden z lekarzy nie może do dziś określić także jej patogenezy.

Statystyki i epidemiologia

Choroba jest dość powszechna ponieważ dotyka od 7 do 15% wszystkich miesiączkujących kobiet. Bardzo rzadko, chociaż zdarzają takie przypadki, występuje u dzieci i nastolatek przed rozpoczęciem miesiączki oraz u kobiet po menopauzie. Łagodna endometrioza jest dość powszechna i podobne objawy mogą dotyczyć znacznie większej liczby kobiet, co niektórych badaczy skłania nawet do wykluczenia endometriozy z listy chorób.

Choroby nie można bagatelizować, ponieważ często w jej następstwie wykonuje się operację całkowitego usunięcia macicy. Powstałe guzy, krwawienia i blizny coraz bardziej na siebie narastają sprowadzając okropny ból, niekiedy więc operacja ta wydaje się jedynym sposobem na „przywrócenie” normalnego życia chorej kobiecie.

Objawy endometriozy

Objawy choroby można podzielić na te odczuwane przez kobietę, i te fizyczne. Z objawów fizycznych wyróżnia się powstawanie w obrębie miejsca zapalnego endometriozy:

• guzków
• krwawień
• rzadko, lecz również, występują krwawienia w środku cyklu, pomiędzy miesiączkami, krwiomocz oraz krwawienia z przewodu pokarmowego
• blizn
• i bliznowców

To one są bezpośrednią przyczyną odczuwanego przez kobietę bólu. Na ogół jednak w pierwszych miesiącach czy latach choroby jest ona bezobjawowa.

Jakie są więc pierwsze przesłanki?

• kobieta zwraca uwagę na ból podczas stosunku
• trudność zajścia w ciążę

W następnych latach trwania choroby pojawiają się objawy dodatkowe i inne schorzenia współistniejące z endometriozą:

• obfite krwawienia miesięczne
• niedrożność jajników
• zaburzenia cyklu miesięcznego
• problemy z płodnością, lub nawet jej utrata
• ciężki Zespół Napięcia Przedmiesiączkowego

Leczenie endometriozy

Leczenie endometriozy wydaje się trudne przede wszystkim ze względu na niemożność określenia jej patogenezy i ogólnej przyczyny. Leczenie jest więc bardziej objawowe, niż skupiające się na niwelowaniu przyczyn choroby. Z tego też względu niestety czasem, z powodu braku odpowiedniej wiedzy o podłożu choroby, jedyną drogą leczenia jest operacja, w czasie której usuwa się skupisko endometriozy lub całą macicę.

Leczenie farmakologiczne

Leczenie objawowe to przede wszystkim leczenie farmakologiczne, a więc podawanie odpowiednich leków. Najczęściej wykorzystywanymi specyfikami są:

• • leki z grupy gestragenów – zmniejszają krwawienia
  • leki hamujące wydzielanie gonadotropin
  • analogi gonadoliberyny
  • inhibitory aromatazy – podawane są wraz z progestagenem lub DTA – terapia stosowana dość rzadko, ale wciąż badana
  • hormonalne preparaty antykoncepcyjne
  • NLPZ – niesteroidowe leki przeciwzapalne – stosuje się je głównie w zwalczaniu uciążliwego bólu

Leki występują w wielu postaciach:

• jako leki doustnie
• leki domięśniowe
• lub jako wkładki wewnątrzmaciczne.

Leczenie tabletkami antykoncepcyjnymi

Ból w endometriozie może zostać zmniejszony dzięki przyjmowaniu doustnych środków antykoncepcyjnych. Wyróżnia się tu dwa podejścia do leczenia: przyjmowanie tabletek do 28 dni, jak w przypadku zdrowych kobiet, wywołując tym samym miesiączkę, lub przyjmowanie tabletek ciągłe, które całkowicie zapobiega miesiączce.

Leczenie operacyjne

Leczenie operacyjne podzielić można na dwa główne rodzaje:

1. Operacyjne usunięcie ognisk choroby i torbieliJest to leczenie zachowawcze, które pozwala na zachowanie płodności pacjentki. Osoby planujące posiadanie dzieci powinny po operacji starać się o jak najszybsze zajście w ciążę. Niekiedy jest to jedyny rodzaj leczenia, który umożliwia kobiecie przyszłe zajęcie w ciążę i urodzenie dziecka. Dodatkowo zachowawcze usunięcie torbieli i ognisk choroby poprawia samopoczucie pacjentek znacząco zmniejszając odczucia bólowe.

   Najczęściej wybierania jest laparotomia i laparoskopia. Trzeba jednak pamiętać o tym, że torbiele, przerosty i ogniska choroby często nie znajdują się w jednym „odosobnionym” miejscu. Operację przeprowadzać powinien wykwalifikowany chirurg i nierzadko jednak dochodzi w jej trakcie do uszkodzenia moczowodów, pęcherza moczowego czy jelit.

2. Operacyjne usunięcie jajników i macicy 

   Operacja ta jest ostatecznością i zwykle stosuje się ją u kobiet, które nie planują już zajścia w ciążę. Dzięki usunięciu macicy zmiany hormonalne i cykl kobiety zanika, wywołuje się w ten sposób naturalny stan występujący po pokwitaniu – menopauzę chirurgiczną.

Przyczyny

Niestety, bezpośrednie przyczyny endometriozy wciąż nie są znane. Obecnie sądzi się, że choroba jest wywoływana przez wiele współdziałających ze sobą czynników środowiskowych, epigenetycznych, alergicznych i autoimmunologicznych. Występowanie jednak bardzo często łagodnej endometriozy u bardzo wielu zdrowych kobiet, jak również występowanie wstecznego miesiączkowania, które mogłoby być przyczyną choroby, stwarza duże problemy rozpoznawcze. Nie wiadomo, co może być przyczyną rozwinięcia się pełnoobjawowej endometriozy prowadzącej do niepłodności, skoro u wielu kobiet naturalnie zachodzą podobne mechanizmy.

Teoria wstecznego miesiączkowania została zaproponowała po raz pierwszy w 927 roku przez Sampsona. Mówi ona o wydostawaniu się podczas miesiączki krwi miesięcznej poza macicę, do wewnątrz ciała, co prowadzić ma do odkładania i implantacji się komórek endometrium w tych właśnie miejscach.

Endometrioza w ciąży

Ciąża w trakcie endometriozy może być ciążą zagrożoną, dlatego trzeba pozostawać pod stałą opieką lekarza ginekologa. Co więcej jednak, ciąża sprzyja naturalnemu leczeniu choroby i zmniejsza u pacjentek nasilenie większości objawów, w tym objawów bólowych.

Kobiety, które chcą zajść w ciążę, a chorują na endometriozę powinny wpierw przejść zachowawczą operację usunięcia torbieli i ognisk choroby, jeśli dotychczasowa terapia farmakologiczna nie przynosi wymiernych rezultatów. Po operacji kobiety powinny postarać się w jak najszybszym czasie zajść w ciążę.

Dlaczego ciąża naturalnie „leczy” endometriozę?

• progesteron wydzielany podczas ciąży pomaga w obniżeniu aktywności endometrium pozamacicznego
• ciąża naturalnie przerywa normalny cykl miesięczny kobiety i zatrzymuje krwawienia miesięczne

Niestety, w niektórych przypadkach, stan pacjentki w czasie ciąży może się pogorszyć. Szczególnie w wyniku dużego stężenia estrogenu i bardzo szybkiego rozrostu płodu, co naciąga macicę.

5 sposobów jak sobie pomóc i złagodzić skutki endometriozy

Niestety nie ma wielu łatwych i szybkich sposobów na złagodzenie dolegliwości związanych z endometriozą, szczególnie skuteczne są jedynie leki przepisane przez specjalistę. Przedstawiamy jednak listę sposobów, które mogą chociaż trochę dopomóc w złagodzeniu skutków choroby:

1. Po urodzeniu dziecka staraj się jak najdłużej karmić piersią. To w naturalny sposób wydłuży okres, w którym organizm Twój nie będzie wytwarzał estrogenu. Przesunie to także w czasie wystąpienie pierwszej miesiączki, która bywa jednocześnie nawrotem stanu chorobowego.
2. Rozmawiaj ze swoim partnerem, znajdźcie kompromis i własny sposób na przyjemność związaną z aktywnością płciową. Ból podczas penetracji u kobiety jest niekiedy tak silny, że nie odczuwa ona żadnej przyjemności z obcowania ze swoim mężem. Dodatkowo rodzi to problemy małżeńskie i psychologiczne: kobieta czuje się odpychana i nieatrakcyjna.
3. Pomocna może się okazać również grupa wsparcia. W Polsce istnieje przynajmniej kilka takich grup, które pomagają kobietom z endometriozą nauczyć się normalnie żyć z tą chorobą.
4. Zachowaj zdrową dietę, pomoże Ci ona w lepszym przyjmowaniu leków i „podbudowaniu” własnego organizmu. Możesz ją ustalić indywidualnie z dietetykiem lub sama spróbować stworzyć swój plan żywieniowy. Pamiętaj, że nie wolno Ci jeść czerwonego mięsa. Powinnaś za to wybierać w produktach bogatych w żelazo, należą do nich np.: suszone morele, pestki dyni, płatki owsiane, otręby. Do diety powinnyśmy dołączyć również produkty bogate w kwas foliowy, dzięki któremu organizm lepiej przyswaja żelazo (np. warzywa zielone).
5. Najnowsze badania wykazały również, że w domowych warunkach, dobrym sposobem łagodzenia objawów endometriozy jest stosowanie ekstraktu z kory sosny.