Celiakia: objawy, przyczyny i leczenie

Celiakia jest chorobą związaną z problemami trawienia glutenu, co objawia się nadwrażliwością na ten składnik pokarmowy. Inną nazwą choroby jest glutenozależna choroba trzewna, czy po prostu – choroba trzewna. Osoby chore posiadają w krwi przeciwciała HLA-DQ2 lub DQ8 lub jedne i drugie.

Objawy wywoływane przez gluten mają więc związek z odpowiedzią immunologiczną organizmu osoby chorej. Organizm odpowiada nadmierną reakcją immunologiczną w zetknięciu z glutenem, ponieważ zawiera on białka zbożowe (prolaminy).

Historia choroby

Pierwsi chorzy żyli już ponad 9500 lat przed naszą erą w okresie rozpoczęcia uprawy zbóż przez żyjące wtedy plemiona. Uprawa zbóż spowodowała zmianę diety ówczesnych ludzi na dietę bardziej zbożową, to zaś ujawniło genetyczne, dotychczas bezobjawowe, problemy związane z trawieniem glutenu. Dopiero prawie w II wieku naszej ery Areteusz z Kapadocji opisał po raz pierwszy objawy przypominające celiakię. Nazwał on chorobę od greckiego słowa oznaczające brzuch, ponieważ pacjenci skarżyli się na objawy związane właśnie z tym narządem człowieka. Obserwował on zespoły niedożywienia z przewlekłymi biegunkami nazywając trawiącą chorych chorobę „koliakos”.

Kto wymyślił dietę bezglutenową?

Jako pierwszy zaproponował leczenie celiakii dietą Samuel Gee w 1888 roku. Nie wyeliminował on jednak niektórych substancji toksycznych, dlatego stworzona przez niego dieta była dalej modyfikowana. Następnym uczonym, który dokonał przełomu w leczeniu chorych na celiakię był Sidney Haas. Zaproponował on swoje rozwiązanie w 1924 roku a dietę jego nazwano „dietą bananową”. Dopiero jednak w 1952 roku dokonano odkrycia bezpośredniej przyczyny choroby – spożywania glutenu. Przyczynił się do tego dwa lata wcześniej pediatra Wim Dicke, który zaproponował wykluczenie z diety chorych żyta, pszenicy i owsa.

Również Polscy uczeni mieli duży wkład w odkrywaniu przyczyn choroby. W 1983 roku Tadeusz Chorzelski odkrył, że choroba ta ma podłoże autoimmunologiczne opisując przy tym immunologiczne markery celiakii.

Statystyki dotyczące choroby

Warto poznać najczęściej cytowane dane statystyczne dotyczące celiakii, zwłaszcza jeśli osobami chorymi są członkowie naszej rodziny:

  • jest to najczęstsza choroba przewodu pokarmowego w Europie
  • na celiakię choruje około 1% populacji
  • ryzyko zachorowania, jeśli chorzy są członkowie naszej rodziny pokrewieństwa pierwszego stopnia wynosi 1:22; dla członka rodziny drugiego stopnia 1:39
  • bardziej narażone na zachorowanie są kobiety

Chorobę dzieli się na trzy rodzaje:

  • postać klasyczna
  • postać niema
  • postać ukryta

U około 40% chorych występuje postać klasyczna choroby.

Stowarzyszenia pomagające chorym na celiakię

Osoby chore mogą szukać pomocy, porad i wsparcia w specjalnie tworzonych stowarzyszeniach dla osób chorych. Warto odwiedzić poniższe strony www:

  • Facebook Polskiego Stowarzyszenia Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej – https://www.facebook.com/celiakia
  • Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej – http://www.celiakia.pl/
  • Stowarzyszenie Osób Chorych na Celiakię i inne Zespoły Złego Wchłaniania – http://celiakia.nom.pl/

Objawy celiakii

Objawy celiakii mogą być bardzo nieswoiste. Dodatkowo mogą występować objawy ogólne z innych narządów i zespołów narządów, co znacząco przeszkadza w prawidłowej diagnozie choroby. Aby mieć pewność, że choruje się na celiakię należy zgłosić się do lekarza i wykonać specjalne testy diagnostyczne. Szczególnie uważne powinny być osoby, w których rodzinie są chorzy na celiakię. Nawet bez wystąpienia objawów powinni oni przepadać się pod kątem tej właśnie choroby. Tak samo należy postępować z dziećmi.

Objawy ogólne celiakii

  • powracające lub trwałe biegunki
  • bóle brzucha
  • zahamowanie wzrostu u dzieci
  • opóźnienie rozwoju u dzieci
  • brak miesiączki u młodych dziewcząt i kobiet
  • występująca niedokrwistość
  • odczuwanie ciągłego przemęczenia
  • aftowe zapalenia jamy ustnej
  • częste nudności i wymioty
  • znaczny ubytek masy ciała
  • nieustępujące zaparcia
  • częste wzdęcia

Objawy celiakii podzielone na rodzaje choroby

Celiakię podzielić można na trzy typy. Każdy z nich będzie dawał inne ogólne objawy choroby.

Celiakia jawna

(pełnoobjawowa, częściej występująca u kobiet w ciąży i dzieci, łatwa do rozpoznania)

  • bóle brzucha
  • wzdęcia
  • chudnięcie
  • depresja, złe samopoczucie
  • anemia lub objawy niedoborowe
  • występujące biegunki (wodniste lub tłuszczowe)

Celiakia niema

(z ubogimi objawami, występuje aż siedem razy częściej niż postać jawna, bardzo trudna do zdiagnozowania)

  • najczęściej występuje tylko ból brzucha
  • podwyższony poziom cholesterolu
  • problemy skórne
  • problemy z płodnością
  • wrzodziejące zapalenia jamy ustnej
  • niedokrwistość

Celiakia ukryta

(celiakia utajona, prowadząca do zaników kosmków jelitowych w przyszłości)

  • obecność przeciwwciał antyendomysjalnych (IgAEmA)
  • ból brzucha

Gluten

Gluten naturalnie występuje w zbożu, jest mieszaniną różnych białek roślinnych. Zastosowanie glutenu w kuchni jest bardzo duże. To on powoduje „ciągliwość” ciasta, przez co można stworzyć wiele wypiekanych i gotowanych potraw oraz słodyczy.

Naturalnie gluten można uzyskać przez wymycie skrobi z surowego ciasta. W ten właśnie sposób w laboratoriach określa się ilość glutenu w mące. Inne produkty sprawdza się w łatwy sposób pod kątem posiadania glutenu przez testy z płynem Lugola lub jodyną.

Jak samodzielnie sprawdzić, czy produkt zawiera gluten?

Jodynę kupić można w niewielkiej cenie (3-4zł) w każdej aptece. Również płyn Lugola jest produktem ogólnodostępnym. Jodynę należy rozcieńczyć w niewielkiej ilości wody a następnie pobrać jedną kropkę za pomocą pipety lub niewielkiej łyżeczki do herbaty. Kroplę umieszczamy na badanym produkcie. Jeśli kolor kropli i skropionego produktu zmieni się na granatowoczarny może to wskazywać na obecność glutenu.

Celiakia u dzieci

Celiakia jest chorobą, którą najczęściej wykrywa się już u dzieci, we wczesnym dzieciństwie lub w okresie niemowlęctwa. Przesłanką, która może pomóc we wczesnej diagnozie choroby jest świadomość tego, że ktoś z najbliższej choroby również choruje na celiakię. Badania diagnostyczne należ wykonać u lekarza specjalisty.

Objawy dzieci chorych na celiakię

Do objawów, które należy zaobserwować u dziecka należą:

  • częste bóle brzucha i wzdęcia (mogą być objawem kolki)
  • ulewanie pokarmu u niemowląt po 6 miesiącu życia
  • zaburzenia rozwoju u dziecka
  • zaburzenia wzrostu, kiedy dziecko nie mieści się w określonych dla niego normach
  • skłonność do różnych infekcji
  • niewielka masa, chudnięcie mimo normalnego karmienia
  • częste luźne stolce
  • bladość skóry i osłabienie, płaczliwość związana z anemią
  • zmiany skórne: grudki, pęcherzyki

Dieta bezglutenowa dla malucha

Stosując dietę bezglutenową u dziecka szczególnie należy pamiętać o jej urozmaiceniu. Od najmłodszych lat należy również instruować dziecko, co może, a czego nie może spożywać. Nie należy jednak tłumaczyć tego jako odmienności czy choroby, ale wskazywać, że są to zalecenia dla jego dobrego zdrowia i życia. Aby zachęcić dziecko do potraw bezglutenowych można wspólnie z nim przygotowywać jego posiłki, pozwolić mu na wybór niektórych składników potraw oraz zachęcić do jedzenia warzyw i owoców.

Choroba duhringa

Chorobą Duhringa nazywa się skórną postać celiakii, która czasem nazywana jest także opryszczkowym zapaleniem skóry. Objawy choroby pojawiają się przy spożywaniu glutenu powyżej 35mg na dobę w postaci zmian skórnych. Występuje ona zwykle w wieku późniejszym, średnio w 35 roku życia.

Objawy obejmujące zmiany skórne

  • rumień
  • pęcherzyki
  • swędzące grudki

Osoby chore na chorobę Duhringa skarżą się równocześnie na objawy ze strony układu pokarmowego, które spowodowane są zanikiem kosmków jelitowych. Leczenie jest identycznie jak w przypadku osób chorych na każdy z rodzajów celiakii – należy zastosować bezwzględnie dietę bezglutenową.

Umiarkowane spożycie jodu

Chorzy powinni unikać także spożywania jodu lub rozpocząć leczenie farmakologiczne niwelujące objawy skórne choroby. Powinno się także nie przebywać w rejonach nadmorskich, w których jod zawarty jest w powietrzu.

Może ci się spodobać również
Zostaw odpowiedź

Twoj adres e-mail nie bedzie opublikowany.