ADHD: objawy, przyczyny i leczenie

ADHD ( skrót od angielskiej nazwy Attention Deficit Hyperactivity Disorder) jest to Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Literatura określa schorzenie jako zaburzenia hiperkinetyczne.

Charakterystyczny dla tej grupy zaburzeń jest wczesny początek, pojawiający się najczęściej w pierwszych 5 latach życia, tendencja do przechodzenia od jednej do drugiej aktywności bez ukończenia żadnej z nich, brak wytrwałość podczas realizacji zadań, które wymagają zaangażowania poznawczego a także zdezorganizowana, w niskim stopniu kontrolowana nadmierna aktywność.

Uważa się, że schorzenie pojawia się u 4- 8 % dzieci w wieku wczesnoszkolnym ( 6-9 rok życia), dotyka głównie chłopców, bez względu na rasę oraz kulturę. Później częstotliwość występowania spada w każdych 5 latach o 50%, jednak u około 60% osób dorosłych utrzymuje się część lub wszystkie cechy ADHD, głównie dotyczące deficytu uwagi.

Przyczyny

Nie zostały poznane precyzyjne przyczyny powstawania ADHD, jednak wyodrębniono szereg czynników, które mogą wywoływać schorzenie lub pogłębiać jego objawy:

  • genetyczne,
  • dieta,
  • środowisko społeczne,
  • uszkodzenie Centralnego Układu Nerwowego,
  • niedotlenienie w czasie porodu,
  • w przebiegu innych zespołów objawowych u osób z łamliwym chromosomem X,
  • zaburzenia równowagi pomiędzy układem dopaminowym a noradrenalinowym w Centralnym Układzie Nerwowym.

Objawy ADHD:

Objawy kliniczne:

  • impulsywność,
  • trudność w utrzymaniu uwagi i wysiłku,
  • problemy w kontroli pobudzenia,
  • potrzeba bezpośredniego wzmocnienia.

Objawy sfery ruchowej:

  • brak możliwości pozostania w bezruchu nawet przez krótki czas,
  • widoczny niepokój ruchowy dotyczący małej i dużej motoryki,
  • bezcelowe chodzenie,
  • podrywanie się z miejsca,
  • bieganie,
  • wzmożona szybkość oraz częsta zmienność ruchów ( sprawia wrażenie ciągłego pośpiechu ),
  • podskakiwanie,
  • przymusowe wymachiwanie rękami,
  • bieganie bez celu,
  • nasilone drobne ruchy kończyn ( głośne deptanie, machanie nogami, ciągłe zajmowanie się rzeczami leżącymi w zasięgu rąk oraz nóg, poruszanie palcami rąk, kiwanie się na krześle itd.).

Objawy sfery poznawczej:

  • odruch orientacyjny wzmożony,
  • problemy ze skupieniem uwagi ( chwiejność uwagi, która pozostaje wybitnie zależna od afektywnych czynników ),
  • pochopność,
  • brak wytrwałości przy małym zainteresowaniu i nie zauważaniu bezpośrednich korzyści wynikających z działania,
  • pobieżność myślenia,
  • wzmożona męczliwość podczas pracy intelektualnej i połączona z tym nierównomierność wydajności,
  • trudności wizualno- motoryczne,
  • w przeprowadzanych badaniach inteligencji część autorów stwierdza poziom „ poniżej oczekiwanego” przede wszystkim w skalach wykonawczych,
  • brak umiejętności planowania,
  • uwaga przerzucana z obiektu na obiekt ( odpowiedzi na pytania są nieprzemyślane, nieprawidłowe, błędne rozwiązywanie zadań ),
  • problemy z syntetyzowaniem w myśleniu,
  • u licznych dzieci, posiadających zaburzenia koncentracji uwagi występują pewne zaburzenia języka lub mowy, należą do nich: problemy z artykulacją, opóźnienie rozwoju mowy, kłopoty ze strukturą zdania, błędne układanie dźwięków.
  • problemy pojawiają się także w pisemnym wyrażaniu myśli oraz słowa.

Objawy sfery emocjonalnej:

  • nasilona ekspresja uczuć,
  • nieopanowane, często niezwykle silne reakcje emocjonalne,
  • wybuchy złości,
  • nadmierna wrażliwość emocjonalna w stosunku do bodźców otoczenia,
  • impulsywność działania.

U dzieci z zaburzeniami koncentracji uwagi często zauważalne są charakterystyczne cechy osobowości takie jak:

  • niska samoocena,
  • impulsywne działanie,
  • niedojrzałe zachowanie,
  • chęć dominacji w grupie,
  • okresowo pojawiająca się depresja,
  • niespokojny sen,
  • problemy z zasypianiem,
  • wczesne przebudzanie się.

Typowe zachowania dzieci z ADHD:

  • stałe wiercenie się na krześle,
  • machanie rękami i nogami,
  • częściej biega niż chodzi,
  • pójście spać oraz zaśnięcie jest problematyczne,
  • pojawiają się nocne lęki lub koszmarne sny,
  • jest niezwykle gadatliwe,
  • z dużą częstotliwością i w łatwy sposób dziecko się denerwuje,
  • ciągle biega po całym domu,
  • jest psotliwe zarówno w domu jak i w szkole,
  • dokucza często innym dzieciom,
  • w nieumyślny sposób psuje różnego rodzaju rzeczy,
  • często ulega wypadkom oraz urazom,
  • czas koncentracji jest bardzo krótki,
  • bardzo łatwo się rozprasza,
  • ma problemy z zapamiętywaniem szczegółów,
  • zachowuje się mniej poważnie niż jego rówieśnicy,
  • nienawidzi zmian,
  • bardzo często gubi różne rzeczy lub o nich zapomina,
  • często wtrąca się do rozmowy osób dorosłych,
  • jego zachowanie jest trudne do przewidzenia,
  • nie czeka aż nadejdzie jego kolej,
  • szybko się denerwuje,
  • szybko się zniechęca,
  • oczekuje pochwały natychmiast,
  • występują problemy z przestrzeganiem wytyczonych zasad,
  • rozpoczyna jakąś czynność lecz jej nie kończy,
  • sprawia wrażenie, że nie słucha,
  • przejawia nadwrażliwość na dźwięki,
  • łatwo się potyka,
  • zdarza się, że jest agresywne,
  • wszystko powoduje rozproszenie uwagi,
  • musi dotknąć niemal wszystkiego,
  • śni na jawie,
  • nie potrafi skoncentrować swojej uwagi na jednej rzeczy,
  • często wpada na różne rzeczy,
  • podczas lekcji niedokładnie przepisuje z tablicy,
  • nie kończy zdań, które rozpoczęło,
  • ma problemy z planowaniem,
  • dąży do przewodzenia grupie,
  • wokół dziecka wiecznie panuje bałagan,
  • nie potrafi przewidywać niebezpieczeństw,
  • wyrywa się aby odpowiedzieć zanim zostanie zapytane,
  • ma tendencje do przerywania innym,
  • podejmuje pochopne decyzje,
  • cudze pomysły akceptuje niezwykle łatwo i bez zastanowienia,
  • jego pozycja w grupie jest często niezbyt dobra, jest samotne,
  • nie potrafi przegrywać,
  • chce koncentrować uwagę otoczenia na sobie,
  • ma złe zdanie na własny temat, jest niepewne oraz nieśmiałe.

Rozwój fizyczny dziecka:

  • wysoki poziom aktywności fizycznej.

Rozwój społeczny dziecka:

  • problemy w nawiązywaniu kontaktu z rówieśnikami,
  • opóźnienie rozwoju społecznego,
  • popisywanie się przed rówieśnikami w celu zwrócenia na siebie uwagi.

Diagnostyka

Stwierdzenie ADHD jest trudne, gdyż niemal w 100% opiera się na obserwacji dziecka. Działania w kierunku rozpoznania schorzenia powinny obejmować:

  • wywiad z rodzicami i zebranie informacji dotyczących rozwoju dziecka oraz jego zachowania obecnego,
  • wywiad z nauczycielami, zebranie informacji dotyczących zachowania dziecka w szkole lub przedszkolu,
  • badanie przez pediatrę,
  • badanie przez neurologa oraz EEG,
  • przeprowadzenie rozmowy z dzieckiem,
  • obserwacja zachowania dziecka,
  • ocena skali problemu – poziomu nadpobudliwości psychoruchowej oraz zaburzeń koncentracji uwagi a także problemowych zachowań na podstawie skali kwestionariuszy diagnostycznych,
  • ocena aktywności ruchowej dziecka,
  • badanie przez psychologa,
  • ocena ilorazu inteligencji.

Leczenie ADHD

Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne wspólnie z Europejskim Towarzystwem Psychiatrii Dzieci i Młodzieży uznały w 2004 roku, iż leczenie ADHD powinno składać się z kilku metod terapeutycznych:  oddziaływań psychospołecznych, psychoterapii oraz farmakoterapii. W Polsce nie zostały do tej pory opublikowane standardy dotyczące leczenia tego schorzenia. Jednak w ramach działania resortów zdrowia oraz edukacji odpowiedni program jest przygotowywany.

Oddziaływanie psychospołeczne:

W przypadku dziecka z ADHD pomoc powinna zostać ukierunkowana nie tylko na jego potrzeby ale także dla jego najbliższej rodziny oraz opiekunów. Z tego powodu jednym z głównych elementów leczenia pozostają następujące oddziaływania psychospołeczne:

  • dokładne wyjaśnienie rodzicom oraz innym członkom rodziny objawów ADHD,
  • wyjaśnienie dziecku choroby, rozmawianie z nim o zachowaniach, ukierunkowywanie na obserwację swojego zachowania,
  • wyjaśnienie zaburzenia nauczycielom oraz stała współpraca ze szkolną poradnią psychologiczno- pedagogiczną.

Psychoterapia:

Na dzień dzisiejszy jedną z głównych i zarazem najskuteczniejszych form pomocy dla dzieci z ADHD oraz ich rodziny są warsztaty. Pokazują one sposoby radzenia sobie z objawami nadpobudliwości psychoruchowej ( w tym np. problematycznymi zachowaniami wywodzącymi się z celowego łamania zasad oraz niewykonywania poleceń).

Zajęcia uczą rodziców stosowania pochwał, zasad, nagród, konsekwencji.

W niektórych przypadkach zdarza się, że w rodzinie dziecka z ADHD pojawiają się problemy znacznie wykraczające poza możliwości takiego oddziaływania terapeutycznego. W takiej sytuacji możliwe jest zastosowanie:

  • terapii indywidualnej bądź grupowej dla dziecka ( pomaga w zwalczaniu niskiej samooceny dziecka, wspiera w rozwiązywaniu problemów z rówieśnikami ),
  • terapii rodzin ( stosowana w sytuacjach gdy rodzina ma problem z funkcjonowaniem jako całość ),
  • treningi umiejętności społecznych,
  • treningi zastępowania agresji.

Farmakoterapia:

Zastosowanie leków w zespole nadpobudliwości psychoruchowej może spowodować znaczne złagodzenie niektórych objawów dolegliwości. Tę metodę leczenia stosuje się zwykle w przypadkach masywnych zaburzeń w koncentracji uwagi.

Preparaty stosowane w leczeniu ADHD powodują wzrost ilości noradrenaliny i/lub dopaminy – są to substancje, których poziom w mózgu nadpobudliwego dziecka jest obniżony. Leki te pomagają w złagodzeniu objawów jednak nie leczą choroby i nie usuwają przyczyn nadpobudliwości, działają jedynie wtedy gdy są podawane.

Badania naukowe wykazują, iż długotrwałe ( 2-3 letnie ) stosowanie leków na ADHD poza zmniejszeniem nasilenia zaburzeń koncentracji uwagi, nadruchliwości oraz impulsywności przynosi dodatkowe korzyści. Leki mogą zabezpieczyć i zapobiec przed wystąpieniem niechcianych następstw schorzenia takich jak: niechęć do szkoły, niezwykle niskie wyniki w nauce, obniżona samoocena czy uleganie wypadkom oraz kontuzjom. Wspomagają także dziecko nadpobudliwe w nadrobieniu zaległości w nauce oraz w poprawie relacji z kolegami.

Leczenie ADHD nie powinno opierać się jedynie na podawaniu leków, gdyż nie mogą one wpłynąć na wszystkie sfery życia dziecka z tą przypadłością. Jednakże długotrwała, bezpieczna i skuteczna farmakoterapia może przysporzyć licznych korzyści. Jej stosowanie przewiduje się u dzieci, u których zmiana metod wychowawczych oraz inne oddziaływania nie przynoszą oczekiwanych efektów lub nie mogą z różnych powodów zostać wprowadzone.

W czym pomogą leki?

  • dziecko zacznie rozumieć i odbierać to co mówią inni,
  • dziecku będzie znacznie łatwiej skupić się podczas nauki i pracy,
  • zapanowanie nad potrzebą ruchu i mówienia stanie się dla dziecka prostsze,
  • dla dziecka łatwiejsze stanie się pomyślenie przez chwile przed wykonaniem jakiejś czynności.

Co mimo leków pozostanie bez zmian?

  • stosowanie leków nie może zastąpić nauczania i wychowania,
  • nie spowodują usunięcia dysleksji oraz dysgrafii,
  • nie sprawią, że przeciętny uczeń stanie się wybitny,
  • nie zminimalizują agresji mającej inne podłoże niż impulsywność ( np. w sytuacji gdy dziecko w domu jest bite ).

Terapia EEG – Biofeedback

Jest to nowoczesna metoda badania dla dzieci oraz dorosłych przeprowadzanego w czuwaniu oraz we śnie spontanicznym z aktywacjami. Polega na ocenie jakościowej oraz ilościowej bioelektrycznej czynności mózgu. Jest to metoda, która umożliwia znalezienie harmonii czynności fal mózgowych poprzez bioregulację oraz samouczenie się mózgu w treningowej formie wideozabawy. Terapię EEG – Biofeedback stosuje się podczas leczenia licznych problemów medycznych.

Tego typu treningi zaleca się głównie:

  • dzieciom oraz osobom dorosłym, które intensywnie się uczą,
  • osobom żyjącym w dużym stresie,
  • osobom przejawiającym problemy psychologiczne ( dysgrafia, dysleksja, lęki, zaburzenia snu, zaburzenia zachowania, zaburzenia samooceny, problemy z koncentracją ),
  • osobom z zaburzeniami psychosomatycznymi ( terapia uzależnień, stany paniki, alergie, bóle głowy, bóle przewlekłe, padaczki, tiki itd. ).

Treningi powodują wyciszenie i relaksację, jednocześnie pobudzając procesy myślowe.

Powodują wyciszenie nadpobudliwości psychoruchowej, niepokoju oraz lęków, usuwają agresję i polepszają stosunki z otoczeniem. Skuteczność metody wynosi 85-95%. Zalecane jest przeprowadzenie około 60 zabiegów, każdy z nich trwa około 45 minut. Narodowy Fundusz Zdrowia refunduje 10 takich seansów.

Może ci się spodobać również
Zostaw odpowiedź

Twoj adres e-mail nie bedzie opublikowany.